κρουστά

Μουσικά όργανα, των οποίων ο ήχος προκύπτει μέσω της κρούσης, δηλαδή ηχούν όταν τα χτυπήσει κάποιος κατά διάφορους τρόπους. Τα κ. αποτελούν την αρχαιότερη από όλες τις κατηγορίες μουσικών οργάνων. Από το απλό χτύπημα των χεριών ή των ποδιών μέχρι τα σύγχρονα κ., το βασικό στοιχείο παραμένει η υποδήλωση του ρυθμού, που είναι το πρώτο και, πιθανότατα, το βασικότερο στοιχείο της μουσικής. Σήμερα τα κ. αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα κάθε συγκροτήματος μουσικών οργάνων. Τα κ. χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: στα ιδιόφωνα κ. (τρίγωνα, κουδούνες κ.ά.), όπου ο ήχος προέρχεται από την κρούση και τον παλμό του σώματος του οργάνου, και στα μεμβρανόφωνα κ. (γκρανκάσα, ταμπούρο, τουμπερλέκι κ.ά.), όπου ο ήχος προκύπτει από την κρούση μίας τεντωμένης μεμβράνης, ενώ ενισχύεται και διαχέεται μέσα από το σώμα του οργάνου. Για την κρούση χρησιμοποιούνται είτε τα γυμνά χέρια είτε διαφόρων ειδών μπαγκέτες από ξύλο ή μέταλλο. Το τονικό ύψος των οργάνων ποικίλλει, ενώ εμφανίζεται και στις δύο κατηγορίες. Τα κ. αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο τόσο της παγκόσμιας μουσικής παράδοσης όσο και των πιο έντεχνων μουσικών εκφράσεων. Κλασικά κ. Εισήχθησαν στην κλασική μουσική μάλλον από τον Ζαν Μπατίστ Λουλί στα τέλη του 17ου αι. Η κλασική συμφωνική ορχήστρα του 18ου αι. βασιζόταν κυρίως σε ένα είδος κ., τα επονομαζόμενα τύμπανα ορχήστρας, τα οποία ήταν ημισφαιρικού σχήματος και μεγάλου μεγέθους, εμφανίζονταν σε ζεύγη, τα έπαιζε ένας μόνο μουσικός και ήταν συνήθως κουρδισμένα κατά τέταρτες. Από τον 19o αι. και έπειτα η συμφωνική ορχήστρα εμπλουτίστηκε με μία μεγαλύτερη ποικιλία κ. οργάνων και περισσότερους (τρεις ή τέσσερις) μουσικούς. Τα κ. καλούνται ως το τρίτο τμήμα της συμφωνικής ορχήστρας. Παραδοσιακά κ. Στην εποχή μας η οικογένεια των κ. περιλαμβάνει όργανα αφρικανικής, νοτιοαμερικανικής και απωανατολικής προέλευσης, που έχουν γνωρίσει παγκόσμια αποδοχή. Η ποικιλία τους αποτρέπει έστω και την απλή αναφορά· ενδεικτικά αναφέρονται τα κ. της λατινοαμερικανικής μουσικής (μαράκες, μπόνγκος, timpales κ.ά.) και τα ιαπωνικά Kodo, τύμπανα μεγάλου μεγέθους. Στην Ελλάδα, τα κ. εμφανίζονται στη μουσική παράδοση πολλών περιοχών και οι επιρροές από την Ανατολή είναι σαφείς. Η ρυθμική τους συνοδεία είναι συνήθως λιτή και παγιωμένη (ντέφια, τουμπερλέκια), με εξαίρεση την έντονη ρυθμικότητα της μουσικής της Μακεδονίας και της Θράκης (νταούλια, τύμπανα και κύμβαλα). Σύγχρονα κ. Σήμερα, μία από τις βασικότερες κατηγορίες κ. είναι τα λεγόμενα ντραμς. Αποτελούν έναν συνδυασμό τυμπάνων και κυμβάλων, δίχως να αποκλείονται και άλλα όργανα (τρίγωνα, κουδούνια κ.ά.). Αναδείχθηκαν παράλληλα με την τζαζ μουσική και μεταπήδησαν και σε άλλα σύγχρονα είδη (ροκ, μπλουζ κ.ά.). Ο μουσικός χρησιμοποιεί εξίσου τα χέρια και τα πόδια του. Στα τζαζ σχήματα, τα κ. μαζί με το κοντραμπάσο, αποτελούν τον ρυθμικό τομέα (rhythm section). Η βασική μορφή τους παγιώθηκε σε μια γκρανκάσα (μεγάλο τύμπανο με ποδόπληκτρο), ένα ταμπούρο (τύμπανο με συρμάτινες χορδές που πάλλονται πάνω στη μεμβράνη) και ένα ή περισσότερα κύμβαλα. Ένας μόνο μουσικός παίζει όλα τα όργανα που συγκροτούν τα ντραμς, χρησιμοποιώντας ποδόπληκτρα, μπαγκέτες και μεταλλικές βούρτσες. Το συγκρότημα αυτό των κ., που γεννήθηκε μαζί με την τζαζ, έχει τον σπουδαιότατο ρόλο να κρατάει τον χρόνο, δηλαδή να δίνει τον ρυθμικό τονισμό πάνω στον οποίο αναπτύσσεται η μουσική της ορχήστρας. Με την εξέλιξη της τζαζ, η τέχνη του μουσικού των κ. –ειδικά χάρη στους Τζιν Κρούπα, Τζο Τζόουνς και Μαξ Ρόουτς– τελειοποιήθηκε. Έτσι, ο ρόλος των κ. σήμερα δεν περιορίζεται πια μόνο στο ρυθμικό μέρος, αλλά έχει αποκτήσει μελωδική αυτονομία: στα διάφορα σόλο των κ., που ονομάζονται breaks, ο μοντέρνος μουσικός κατορθώνει να εκφράσει μία πραγματική και καθαρή μελωδία, όπως ακριβώς συμβαίνει με οποιαδήποτε από τα όργανα του μελωδικού τομέα (σαξόφωνο, τρομπέτα κ.ά.). Επιπρόσθετα, ιδιόφωνα κ. χρησιμοποιούνται και για την παραγωγή μελωδιών, όπως το βιμπράφωνο. Εξέλιξη των ντραμς αποτελούν τα ηλεκτρονικά κ., παρόμοια στο σχήμα και στον τρόπο παιξίματος, με τη διαφορά ότι ο ήχος δεν είναι φυσικός αλλά προαποφασισμένος από τον μουσικό σχετικά με τις ιδιότητές του. Ο Φιλ Κόλινς είναι από τους διασημότερους σύγχρονους ντράμερ (φωτ. ΑΠΕ). Γυναίκες παίζουν παραδοσιακά κινεζικά κρουστά (φωτ. ΑΠΕ). Τα κρουστά αποτελούν την αρχαιότερη κατηγορία μουσικών οργάνων (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

τα (AM κρουστά)

βλ. κρουστός.